सिन्धु–काभ्रे सीमा विवादः मारमा स्थानीय

चौतारा । सुनकोशी बगरमा बालुवाको काम गर्ने सुन्दर माझी दम्पतीसँग काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाको नागरिकता छ । घरजग्गा र बसाई सिन्धुपाल्चोकमा । घरजग्गाको लालपूर्जा छैन तिरो तिरेको रसिद मात्रै छ । उनको जग्गा कुनै गुठी वा सरकारी पनि होइन । जग्गाधनी प्रमाण नभएकाले उनलाई थुप्रै समस्या आइलाग्ने गर्छ ।

सुन्दरदम्पतीले जस्तै समस्या भोगिरहेका छन् यहाँका १२० घरपरिवारले । सिन्धुपाल्चोक र काभ्रे जिल्लाको दोसाँधमा रहेका बेलडाँडा, दोलालघाट, बन्देउटार र डुम्रेबेँसीका स्थानीयको पीडा दुवै जिल्लाले सुनुवाइ गरेको छैन । सुनकोशी र इन्द्रावती नदीले सीमाना बनाएको बीचको भागमा पर्ने यो क्षेत्र अरनिको राजमार्गभित्र र केही घर त्यसभन्दा माथि छन् । उनीहरूसँग नागरिकता, मतदाता, परिचयपत्र र तिरो तिरेको रसिद काभ्रेको छ, तर घरजग्गाको नक्सा भने सिन्धुपाल्चोकमा ।

सीमा विवादका कारण उनीहरूले भोगेको पीडा आफ्नो क्षेत्राधिकार भनेर दाबी गरिरहेका सिन्धुपाल्चोकको चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका र काभ्रेको भुम्लु गाउँपालिका दुवैले सुल्झाउन सकेका छैनन् । लालपुर्जा नहुँदा वर्षौँदेखि भोगचलन गर्दै आएको जग्गा बिक्रीमा समस्या आउने गरेको छ । पीडितले हलोपाटे र माटो मुरी बिजनका आधारमा भुम्लु गाउँपालिका गएर तिरो तिरिरहेका छन् ।

स्थानीय प्रशासन ऐन २०२८ को दफा ३ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरेर तुलसी गिरी प्रधानमन्त्री हुँदा ०३३ साल माघ २८ गते मन्त्रिपरिषद्को निर्णय राजपत्रमा प्रकाशित भयो। सुनकोशी र इन्द्रावती नदीलाई सिमाना मानेर वारिपारि सिन्धुपाल्चोक र काभ्रे हुने स्पष्ट निर्णय मन्त्रिपरिषद्ले गरेको थियो । ०३८ सालमा तत्कालीन राष्ट्रिय पञ्चायत सदस्य गोविन्द उप्रेतीले मन्त्रिपरिषद्को निर्णयविपरीत ती गाउँलाई काभ्रेको भूभाग भनी दाबी गरे । तर, सरकारको निर्णयपछि स्थलगत अध्ययन र नापी गरेर २०४३ सालमा नापी महाशाखाले सुनकोसी र इन्द्रावती नदीवारिका बेलडाँडा, दोलालघाट, बन्देउटार र डुम्रेबेँसीलाई सिन्धुपाल्चोकको क्षेत्राधिकारभित्र राख्यो ।

त्यसवेला सिन्धुपाल्चोक साँगाचोकका प्रधानपञ्च जनक गिरीले उप्रेतीसँग पटक–पटक संघर्ष गरे । आफ्नो क्षेत्राधिकारमा पर्ने भूमिबारे आवाज उठाउँदा उप्रेतीसँग उनको पटक–पटक झगडासमेत भयो । तर, शक्तिको पछाडि सत्य पराजित भयो । ०४३ सालमा नापीले यी गाउँ सिन्धुपाल्चोकभित्र पर्छन् भनेर स्पष्ट नक्सा दिँदा पनि राष्ट्रिय पञ्चायतमा रहेका उप्रेतीले ०४५ सालदेखि कित्ता नापी गर्ने सरकारी अभियानलाई रोक्का गरिदिए । त्यसयता यो क्षेत्रमा थप कित्ता नापी भएको छैन ।

सीमा विवाद समाधान गर्न पहल गरिँदै

दोसाँधमा रहेका स्थानीयको पीडालाई महसुस गरेर जनक गिरीका छोरा रोशन गिरीले सीमा विवाद अन्त्य गर्न पहल सुरु गरेका छन् । उनको अभियानलाई जिल्लाले साथ दिएको छ । पीडित स्थानीयले सीमा विवाद छिट्टै वारपार हुनुपर्नेमा आशावादी देखिन्छन् । गिरीले पीडितलाई साथमा लिएर ०३३ सालको मन्त्रिपरिषद् निर्णय कार्यान्वयन गराउन जिल्लास्थित सबै सरकारी कार्यालय तथा राजनीतिक दलको ढोका ढकढक्याउन थालेको तीन वर्ष भयो ।

‘सीमाना स्पष्ट भएकाले विवाद छिटो सल्टिनुपर्छ र पीडितले लालपुर्जा पाउनुपर्छ भन्ने हाम्रो भनाइ हो,’ गिरीले भने । पीडित बसिरहेको ठाउँ सिन्धुपाल्चोक भएकाले त्यहीअनुसार लालपुर्जा दिलाउन माग गर्दै भूमिव्यवस्था तथा सहकारीमन्त्री शशी श्रेष्ठ र पहल गरिदिन सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटालाई अनुरोध गरेको उनले बताए । पीडितको आवाज सुनुवाइ भएन भने आन्दोलनमा जाने उनले चेतावनी दिएका छन् ।